|
Misschien heb je het gemerkt, misschien ook niet.
Het was stil de afgelopen weken, stil in mij en daardoor ook stil op mijn account. Mijn moeder was de grond onder de stilte; zij overleed zondagavond 14 november jl. Drie dagen waakte ik aan haar bed, drie kostbare dagen waar ik met veel ontroering en dankbaarheid op terug kijk. Inmiddels is het afscheid geweest, hebben we haar appartementje leeggehaald en zijn haar kleren uitgezocht. En nu? De stilte waar ik met het waken in gleed is er nog, er is immers een gat geslagen en daarin lijkt alles te verdwijnen. Toch wil iets in mij ook weer in beweging komen, mensen ontmoeten, het leven leven. Dus probeer ik een goed ritme te vinden tussen rouwen en herstellen. Tijdens gesprekken met cliënten vertel ik vaak over het belang van het vinden van dit ritme. Ik gebruik daarbij graag de metafoor van het bootje dat heen en weer vaart tussen het Eiland van Verlies en het Eiland van Herstel. Ik leg uit dat het zo belangrijk is, dat je beide roeispanen gebruikt, omdat je anders bij één van de eilanden in kringetjes zult blijven ronddraaien. Ik vertel over verdringen en verdrinken en over het belang van zelfzorg. Nu ervaar ik zelf – opnieuw – hoe belangrijk deze beweging tussen de twee eilanden is. Hoe belangrijk het is jezelf te zien en (voor) waar te nemen. Hoe belangrijk het is te rouwen, omdat je anders zult vollopen met de tranen van verdriet. En ook hoe belangrijk het is je weer te verbinden met de wereld en de mensen om je heen, met dat wat je graag doet, de dingen waarvan je oplaadt. Wat ik eigenlijk wil zeggen is: ‘Ik ben er weer'. En mocht het ergens de komende tijd toch weer even stil zijn, weet dan dat ik voor even op het Eiland van Verlies ben. Maar dat mijn bootje alweer gereed ligt om me naar het Eiland van Herstel te varen. En dat ik er naar uitkijk je daar te ontmoeten! Eva
0 Opmerkingen
Zondagochtend. Ik loop met mijn ziel onder de arm en mijn tranen zitten hoog. Maar waarom dan toch? Alles loopt de afgelopen weken toch juist lekker? Tijdens een wandeling langs de dijk verschijnt zij ineens voor mijn geestesoog en langzaam komen de woorden.
Deze dagen trekken mij langzaam maar gestaag naar mijn verjaardag toe. En als ik aan mijn verjaardag denk, denk ik automatisch ook aan haar verjaardag; de dag die we nu geen verjaardag meer noemen, maar geboortedag. 20 dagen na mij kwam zij ter wereld. 20 dagen en één jaar om precies te zijn. Elk jaar op mijn verjaardag liet ze me dat weten. Nee, niet fijntjes, want daar was ze niet zo goed in, maar wel met een hele grote grijns op haar gezicht. Een heel jaar ouder was ik dus. En 20 dagen. Zo jong als zij zou ik nooit meer zijn. Mijn verjaardag was niet compleet als zij er niet bij was. We dronken een glas wijn en klonken op het leven. Ook tijdens de jaren dat ze ziek was. Als het even kon dan was ze er bij. En als het niet kon dan toch. 2,5 jaar is het geleden dat ze stierf. Het lijkt eeuwen geleden. En soms is het als de dag van gisteren. Dan zit ik in gedachten weer aan haar sterfbed en beleef ik opnieuw onze meest intieme uren samen. Ze hoort zo bij mijn leven dat ik ook dit jaar niet met mijn ogen zal knipperen wanneer ze op mijn verjaardag toch dat glas wijn komt halen. Ik zal de deur wijd open zwaaien en heel hard roepen: ‘Waar wàs je al die tijd!’ God wat mis ik haar. Haar lach, haar humor, haar kracht, haar grote aanwezigheid. En op sommige dagen mis ik haar net een beetje meer. Toch is het ook heel fijn haar in dat missen weer even zo nabij te voelen. Als het straks gaat schemeren steek ik een kaarsje aan bij haar foto. En drink ik een goed glas wijn. Dag lieverd. Morgenmiddag rijd ik weer naar Heeze voor Blok 2 van de Mastercourse ‘Systemisch werken met traumatisch verlies’. De afgelopen weken heb ik de stof van de e-learning tot me genomen en ik moet zeggen dat me dat niet onberoerd heeft gelaten. Sommige zinnen of woorden staren me aan of springen me als het ware tegemoet. Soms moet ik stevig op de stof kauwen of is het moeilijk deze door te slikken.
Wat de onderwerpen zijn? Blok 2 gaat het over hechting en hechtingsstijlen, over welkom zijn (of niet), over je veilig voelen (of niet), over uitreiken of terugtrekken, vertrouwen en angst, over lichaamstaal en pre-verbaal, over het limbisch systeem, de zielsbinding tussen moeder en kind, over intergenerationele overdracht van gehechtheid, identiteitstrauma, over psychisch opgesplitst zijn en over nog zoveel meer. Tijdens mijn beide zwangerschappen was er spanning. De eerste keer moest mijn vader een openhartoperatie ondergaan. Tijdens mijn tweede zwangerschap overleed mijn vader na een hartstilstand en twee weken coma. Hij werd hersendood verklaard en ons restte een moeilijke beslissing. Spanning, stress, onzekerheid, paniek, het zijn zomaar wat gevoelens en emoties die beide keren door mij heen gierden. Maar niet alleen door mij. Ook door mijn ongeboren kindjes. Ik heb altijd geweten dat dit ‘iets’ met hen moet hebben gedaan. Nu krijg ik daar langzaam meer beeld en gevoel bij, krijg ik er iets van woorden voor. Dan tot slot zomaar een paar van die moeilijk te verteren zinnen:
Nou, wordt vervolgd. 10 juli jl. was het vijf jaar geleden dat Sjoerd overleed. Sjoerd was de jongste zoon van mijn vriendin en ook vriend van mijn zoon. Slechts 19 jaar mocht hij worden. Zijn overlijden had een overdonderende impact, ook op mij. Ik schreef er eerder over in de vorm van een interview en een blog.
In de aanloop naar 10 juli toe, merkte ik hoe moeilijk mijn vriendin het had, moeilijk op een andere manier dan de jaren ervoor, dieper en intenser. Ze vertelde me dat het verlies en gemis niet kleiner maar groter worden, zijn afwezigheid donkerder. Niet altijd, maar met regelmaat. Als een schaduw die tevoorschijn springt wanneer het licht van een bepaalde kant komt, of net iets feller schijnt. In de wereld om haar heen gaat alles door en daarin wordt zijn naam steeds minder vaak genoemd, maar in haar wereld is hij nog elke dag aanwezig. In die periode zat ik een keer buiten en onverwacht kwam er een idee naar mij toe. Sjoerd had vele, vele vrienden. Jonge mannen en ook vrouwen die rondom zijn overlijden heel dichtbij waren. Die de dagen na zijn overlijden naast zijn kist zaten en herinneringen opschreven voor het herinneringenboek dat ik toen maakte. Hoe zou het nu zijn, dacht ik, met al die herinneringen. De jonge mannen en vrouwen van toen zijn ouder geworden, ze zijn gaan werken, studeren, ze hebben het ouderlijk huis verlaten en zijn nieuwe relaties aangegaan. In dat beeld blijft Sjoerd voor altijd 19. Hoe beleven ze dat? Is Sjoerd nog bij hen, en zo ja, op welke wijze? Heeft zijn overlijden hen veranderd? Wat zullen ze nooit vergeten? Wat zouden ze hem nog willen zeggen? Ik schreef een lange app die via mijn zoon bij alle vrienden terechtkwam. Mijn concrete vraag was, of ze me wilden helpen een boekje te maken, een 5-jaar-later-boekje, gevuld met hun verhalen, beelden, foto’s, overpeinzingen en herinneringen. En nu, nu is het boekje klaar. Het is een prachtig, krachtig en ook ontroerend document geworden met vaak intieme verhalen en herinneringen, gedichten en vele foto’s van toen en ook nu. De verhalen vertellen over vriendschap, liefde, inzicht en dankbaarheid, maar getuigen vooral van de kracht van het leven. Het leven dat in de knop werd gebroken, maar dat nog altijd voortleeft in de levens en harten van velen. Gistermiddag kon ik het boekje aan mijn vriendin overhandigen. Mij rest dankbaarheid. Dat ik dit heb kunnen doen, samen met alle vrienden, en dat ik hun vertrouwen kreeg. Niet het loslaten waarbij je je handen opent, waarna dat wat je vast had ineens is verdwenen. Nee, dit loslaten voelt meer als een touw dat uiterst traag door je vingers glijdt en waarbij je jezelf zo nu en dan met enige verbazing afvraagt: ‘Komt er geen einde aan?’ Dit blog gaat over het loslaten van mijn moeder. Niet omdat ik dat wil, maar omdat het zo gaat. Elke week een stukje. Dat proces maakt, dat ik het steeds moeilijker vind om bij haar op bezoek te gaan. Het is zo confronterend, zo pijnlijk en ook zo verdrietig. Iedere week lijkt ze weer wat verder weg. Soms is ze onverwacht even dichtbij, om dan net zo onverwacht weer te vertrekken. En ik weet het, ik hoef alleen maar op bezoek. Maar dat vind ik dus steeds moeilijker. En ik vind het ook moeilijk om daarvoor uit te komen. Maar het is wel zo.
Kom, ik neem je even mee. Ik ben aangekomen in het verpleeghuis waar mijn moeder woont en ik loop naar de huiskamer, waar ze elke dag is en wordt verzorgd. Als ik aankom zit ze in de kring. Ze eet een kruimelkoekje. Kruimels op haar truitje, kruimels op haar broek. Een kopje thee staat nog onaangeroerd naast haar op een tafeltje. Ik loop naar haar toe en kniel naast de rolstoel. Ze kijkt naar me en zegt dan vragend: ‘Eva’? Ik moest weer een mondkapje voor, dus ik kan me voorstellen dat ze twijfelt. ‘Ja’, zeg ik, ‘ik kom gezellig een kopje thee met je drinken’. Ze knabbelt verder op haar koekje. ‘Zullen we even naar boven, naar je kamer’, zeg ik, ‘daar is het wat rustiger’. Ze knikt. Als het koekje op is, haal ik de rolstoel van de rem en rijd haar uit de kring. Voor we de huiskamer uitgaan spreekt de zorg me aan. Mijn moeder weigert steeds vaker haar medicijnen. Ze doet haar lippen dan stijf op elkaar en straalt achterdocht uit. Ik luister. Meer kan ik niet doen. Vervelend is het wel, want bij de Parkinsonmedicijnen is het zo belangrijk dat ze steeds op hetzelfde moment worden ingenomen. Ze was er altijd zo stipt in. Met de lift gaan we naar de tweede verdieping, waar haar kamer is. Daar aangekomen vraag ik of ze een kopje thee wil. Dat lijkt haar lekker. Ik maak twee kopjes thee en ondertussen haal ik de brievenbus leeg. Even later zitten we tegenover elkaar. ‘De thee is nog heet, mam, zeg ik, laat nog maar even staan’. Ik vraag hoe het met haar gaat en hoe haar week is geweest. Op fluistertoon geeft ze antwoord, maar ik kan haar niet volgen. Ik weet ook niet of wat ze zegt een antwoord is op mijn vraag, of dat de woorden uit een parallelle wereld komen, haar binnenwereld. Stilte. Dan brengt ze langzaam haar hand naar haar mond, alsof ze een kopje vasthoudt, en maakt drinkgeluiden. ‘Mam’, zeg ik, ‘je thee staat hier’, en ik wijs naar het kopje. Ze negeert me en brengt opnieuw haar hand naar haar mond. Ik wijs opnieuw naar het kopje, pak zacht haar hand en breng dat naar het oortje. Ik zeg haar het oortje vast te pakken en het kopje met haar andere hand te ondersteunen. Voorzichtig brengt ze het kopje naar haar mond. Ze blaast. Het is een automatisme. Ze drinkt. Er is iets, zie ik dan, maar ik kan niet de vinger erop leggen. Ze zet het kopje terug op tafel, buigt zich iets naar voren en maakt grijpende bewegingen onder de tafel. ‘Wat doe je’, vraag ik. Ze fluistert iets. Dan beweegt ze naar achteren, haar hand op haar buik, een onbestemde blik in haar ogen. Ik word er onrustig van en besluit op de knop te drukken die om haar hals hangt. De zorg is gelukkig dichtbij en komt snel. Het huilen staat me inmiddels nader dan het lachen. Er worden testjes gedaan. Bloeddruk. Saturatie. Temperatuur. Alles lijkt goed. De bloeddruk is wat laag, maar dat is vaker het geval. Een kopje bouillon lijkt een goed idee. Ik ben al bezig. Even later is de zorg weer weg en nipt ze aan de bouillon. Dan vertrekt opnieuw haar gezicht. Haar handen gaan weer naar haar buik. Ze mompelt iets als: ‘nu moet het echt’. Ik hoor de zorg nog op de gang en schiet die kant op. ‘Ik denk toch dat ze naar het toilet moet’, zeg ik. Nou, dat was het dus. Samen met de zorg help ik haar naar het toilet, wat een moeizaam proces is. Niets gaat vanzelf, alles moet worden benoemd. U mag nu opstaan. Maar opstaan is moeilijk. U mag nu met uw rechtervoet een stap naar voren zetten. Maar haar voeten zijn bevroren aan de grond en willen zich niet bewegen. Wat een respect heb ik voor de zorg. Voor de rust. Het vertrouwen dat ze schenken. Hoe ze mijn moeder volgen, niet het geduld verliezen. Dat de onrust door hoge nood werd veroorzaakt wordt al snel duidelijk. Opluchting. Wanneer we even later weer samen aan tafel zitten, zie ik dat haar ogen dichtvallen. ‘Ben je moe’, vraag ik. Ze knikt. Ik zeg: ‘Ik knip nog even je nagels en dan is het tijd voor je medicijnen, dan breng ik je weer naar beneden’. Ze knikt weer, nog steeds met de ogen dicht. Ze laat het allemaal gelaten over zich heen komen. Het knippen van de nagels, het vijlen. Dan moeten de planten ook nog even water. Daarna rijd ik haar naar beneden, terug naar de huiskamer. Ik rijd de rolstoel naar de openstaande tuindeur en zet haar daar neer, zo kan ze nog even in het zonnetje zitten en rustig de tuin in kijken. Ik aai haar wangen en geef een knuffel. ‘Tot snel mam’, zeg ik. Ze kijkt me aan. ‘Jij bent mijn nulmeting’, zegt ze dan. En daar kauw ik nu nog steeds op. Omdat het hier en nu mij terugbrengt naar het toen en daar 'Ik moest de afgelopen dagen regelmatig aan je vader denken', zei manlief gisteravond ineens. Ik wist gelijk wat hij bedoelde. Vlak na zijn woorden begon ook het kwartje te vallen, het kwartje dat al een paar dagen op een smal richeltje lag, om precies te zijn sinds het moment dat ik het bericht hoorde van de aanslag op Peter R. de Vries.
Kloenk-kloenk, daar viel het kwartje. Ineens begreep ik waarom de aanslag mij zo aangreep. Waarom de tranen opwelden, iedere keer dat ik dat ene filmpje op de televisie voorbij zag komen. Dat filmpje waarin Peter, in zijn lichte zomerpak en stevig doorstappend, van de RTL Boulevard studio naar zijn auto loopt. Druk met zijn telefoon. Nietsvermoedend. Wanneer hij nog maar net uit het beeld van de bewakingscamera is gelopen hoor je de schoten. Vijf stuks. Steeds opnieuw krijg ik bij dat moment een brok in mijn keel en ik vond dat maar wat raar van mijzelf. Ik ken Peter toch helemaal niet? Maar ineens snapte ik het. De beelden triggeren mijn herinneringen en maken iets wakker dat al even rustig lag te slapen. Telefoontje, moeder, niet schrikken, vader, van fiets gevallen, hartstilstand, ziekenhuis. Natuurlijk schrok ik toch. Maar ik dacht ook: komt goed. Drie jaar daarvoor was mijn vader immers ook van de fiets gevallen. Na een openhartoperatie en een paar omleidingen was hij er toen weer. Hij zat me vast lachend in bed op te wachten. Maar niets was minder waar. In het ziekenhuis hoorden wij dat hij zo'n 10 minuten zonder zuurstof was geweest. De situatie was zorgelijk. Die dag en ook de periode daarna zijn bij mij in dichte mist gehuld. Mijn vader overleed na 10 dagen in coma te hebben gelegen. 10 dagen tussen hoop en vrees. Tot bij een familiegesprek alle hoop verdween. Ik hoop toch zo dat het verhaal van Peter R. de Vries anders zal verlopen. Waarom dit blog? Omdat ik mij de afgelopen dagen een beetje schaamde voor mijn emoties. Een onbekende bekende, doe normaal met je tranen. Door de woorden van manlief kan ik nu tegen mijzelf zeggen wat ik ook vaak tegen mijn cliënten zeg: 'Je huilt niet om het hier en nu, maar om het toen en daar.' Door de aanslag op een voor mij onbekende bekende, word ik herinnerd aan een onzekere en verdrietige periode in mijn eigen leven. Ik val pardoes terug tussen die gevoelens van hoop en vrees, ik zit weer aan het bed van mijn vader, ik voel weer dat alles kantelt, dat niets meer zal zijn zoals het was. Wanneer je moet huilen is dat vaak omdat er iets in jou geraakt wordt door iets buiten jou: een vraag, een beeld, een geur, muziek. Je herkent iets. En soms is het in eerste instantie alleen het lichaam dat herkent en dat vervolgens alle sluizen openzet. Tegen mijzelf en óók tegen jou zeg ik nu: 'Je hoeft niet te begrijpen wát er gebeurt, laat het gewoon gebeuren. Geneer je niet, laat het stromen, sta erbij stil en voel wat gevoeld wil worden. Die tranen waren er al, want wat er niet is, kan niet stromen.' Deze week las ik een interview met Edith Eva Eger en zij zegt het ook zo mooi: 'Wat er uit je lichaam komt is niet wat je ziek maakt, het is wat erin blijft. Het tegenovergestelde van depressie is expressie. Uit jezelf dus, huil, schreeuw, wees woest als dat nodig is. Daarna voel je je beter.' ‘Mijn collega heeft u aanbevolen na een overlijden. Nu is mijn situatie geen overlijdensverlies. Dus wat ik graag zou willen weten, is of u ook voor mij iets kan betekenen.’ Of ik voor iemand iets kan betekenen, is van verschillende factoren afhankelijk, maar de aard van het verlies is meestal niet één van die factoren. Toch is dat wel wat veel mensen denken. Dat een rouwbegeleider iemand is die je alleen kunt benaderen nadat er iemand is overleden. Maar verlies heeft vele gezichten, denk aan een scheiding, een ernstige ziekte, het verlies van werk, of van gezondheid. Of misschien weet je dat een geliefde gaat overlijden en vind je het moeilijk daarmee om te gaan. Ook ik werd in mijn leven op verschillende manieren geconfronteerd met verlies en daardoor weet ik uit eigen ervaring hoeveel impact een ingrijpend verlies kan hebben. Hoe je kunt worstelen om de dagen door te komen. Hoe de muren soms op je af komen. Hoe je kunt verdwijnen in gevoelens van verdriet, pijn, onmacht of boosheid. Hoe uitzichtloos en zinloos je leven kan lijken en hoe de eenzaamheid als een zware deken over je heen kan liggen. Maar ik weet ook, hoe het licht ineens weer door het donker heen kan schijnen. Hoe de mist voorzichtig op kan lossen. Hoe de dagen langzaam weer kleur kunnen krijgen. En hoe moeilijk en zwaar ik de gebeurtenissen in mijn leven soms ook vond, uiteindelijk zijn ze nu een schat aan ervaringen en inzichten die ik, samen met mijn professionele kennis, kan gebruiken om de ander nabij te kunnen zijn en blijven, om werkelijk te kunnen luisteren en waar nodig handvatten aan te reiken. Ben je benieuwd of ik iets voor jou kan betekenen? Of twijfel je?
Bel of mail me dan gewoon even. Rouwen is verdragen en verduren. Maar je hoeft het niet alleen te doen. Ik ontmoet je graag. Eva 0634873111 vrouwenrouw@solcon.nl Stervensbegeleiding gaat over het leven Over het algemeen denken we pas na over onze sterfelijkheid, wanneer de dood op onze eigen voordeur klopt. Of op de deur van een geliefde. Met die klop laat de dood ons weten dat hij in de buurt is en niet langer ver weg, achter de horizon. We kunnen hem haast aankijken, voelen. Alleen nog die deur er tussen. De dood zo dichtbij te weten kan ons beklemmen, vasthouden of angstig maken en nog voordat die deur echt open gaat, beïnvloedt hij zo ons hele leven, elke dag, elke nacht en elke gedachte.
Precies daarom gaat stervensbegeleiding voor mij over het leven. Over de vraag: ‘Hoe voeg je leven toe aan je dagen, wanneer je weet dat je gaat sterven?’ Want ik geloof dat je daarin een keuze hebt, elke dag opnieuw. Het gaat over de vraag: ‘Omvat de dood jouw leven, of omvat jouw leven de dood?’ De zorg die ik kan bieden is niet medisch. Mijn stervensbegeleiding betreft mentale, spirituele en emotionele zorg. Het is zorg die rust kan brengen, angst kan verminderen of je vertrouwen kan verstevigen. Niet altijd is het mogelijk om al je zorgen, je angsten of je verlangens te bespreken met je naasten. Niet altijd voel je de ruimte aan hen jouw vragen stellen. Misschien heb je het gevoel dat je de ander daarmee belast. Of misschien vindt de ander het moeilijk of pijnlijk om echt naar jou te luisteren. Als professional heb ik net iets meer afstand, terwijl op hetzelfde moment al mijn zorg en aandacht voor jou is. Tegen mijn cliënten zeg ik altijd: ‘Niets is voor mij onbespreekbaar, niets is raar of een taboe. Alles mag gezegd worden.’ Nog even over het contact met geliefden. Want het is zo belangrijk dat je de verbinding met je geliefden kunt blijven voelen. Het is zo waardevol elkaar vast te blijven houden, zo lang als dat kan. Tegelijk heeft iedereen zijn of haar eigen proces, inclusief emoties, gevoelens of angsten. Dan kan het zomaar gebeuren dat je elkaar ergens onderweg kwijt raakt. En dat is niet nodig. Het is onderzocht dat wanneer een stervensproces op een ‘goede’ manier verloopt - voor de stervende zelf, maar ook voor de mensen daar direct omheen - dat dat ondersteunend is in het rouwproces na het overlijden. Het is zoals een moeder tegen mij zei, na het overlijden van haar zoon: ‘Nu weet ik dat ik alles heb gegeven, alles heb gedaan, ik ben zelfs door mijn zware, mijn zwarte momenten gegaan om bij hem te zijn. Daar heb ik niks laten liggen. En dat geeft mij nu troost.’ Misschien vraag je je af hoe dat er dan uit ziet, stervensbegeleiding, wat ik concreet zou kunnen bieden? Ik luister en ben nabij, ik breng rust, denk mee, ontzorg en organiseer. Ik schroom niet om vragen te stellen. Misschien soms confronterende vragen, maar altijd met de intentie om ruimte te maken. Ruimte in de ander of ruimte in een situatie. Er was een jongeman die kort na het overlijden van zijn moeder tegen mij zei: ‘Wanneer jij was geweest, dan was er weer even rust in huis, dan konden we weer even samen verder. Je was echt een bliksemafleider.’ Dat dus. Dat kan ik zijn. Maar vraag vooral wat je nodig hebt. Eva vrouwenrouw@solcon.nl (06) 348 73 111 22 mei 2019 - 22 mei 2021 Het is al weer twee jaar geleden en nog altijd niet te bevatten. 'Hoe is het om je vriendin te verliezen', vroeg de uitvaartverzorger die dag. Je had nog maar net je laatste adem uitgeblazen en ik had geen antwoord. Dat antwoord kwam met de tijd. En komt nog steeds.
Ik neem je mee in zo maar een voorbeeld. Onlangs had ik een Zoom ontmoeting. De organisator opende met de metafoor van de mayonaisepot en twee koppen koffie. Ken je het? In het kort is het een verhaal dat uitnodigt naar je leven te kijken en dat inzicht kan geven in de vraag of je je tijd en energie geeft aan die dingen of mensen die werkelijk van belang zijn voor jou. Aan de deelnemers werd gevraagd of zij zich wilden voorstellen aan de hand van die metafoor. Toen ik aan de beurt was, werd ik me al pratend bewust van de golfbal die jij voor mij was - en misschien nog wel steeds bent. Ik zag mijn mayonaisepot voor me, een pot met verschillende golfballen, kiezels, zand en koffie. Maar ik zag ook heel helder, dat daartussen gaten zijn gevallen. Omdat er golfballen zijn verdwenen. Omdat er mensen zijn verdwenen. En ik hoorde mijzelf zeggen dat wanneer een golfbal 'verdwijnt', die lege plek door niets of niemand kan worden opgevuld. Het raakte me dat ik dat zo haarscherp en beeldend voor me zag. Het ontroerde me ook, dat ik het missen van jou in mijn leven ineens weer zo pijnlijk voelde. ‘Hoe is het om je vriendin te verliezen?’ Nou, zo dus. Het leven gaat door, de zon komt op, seizoenen komen en gaan, ik geniet en soms ook niet, ik werk, ik ontmoet en mijn mayonaisepot bevat golfballen, kiezels, zand en koffie. Maar de plek van de golfbal die jij voor mij was, is en blijft leeg. Het is een gat in mijn mayonaisepot en dat gat herinnert mij aan jou, aan wie je was en dat je veel hebt achtergelaten: vele herinneringen en bijzondere momenten om te koesteren en dankbaar voor te zijn. Maar dus ook dat gat. En daar kan ik soms zo maar ineens invallen. En dat dat antwoord zich vanzelf aandient. Vanochtend had ik een afspraak met een cliënt. Gisteravond las ik als voorbereiding het verslag van onze vorige ontmoeting nog even door. Ik keek ook naar de hulpvraag, die ze tijdens onze eerste afspraak zelf had geformuleerd. En op dat moment kwam de gedachte in me op: ‘Dit zou zo maar eens een afrondend gesprek kunnen zijn’.
Het is een vraag die meestal tijdens de intake naar voren komt: ‘Hoeveel gesprekken zijn er nodig, denk je?’ Mijn antwoord is dan eigenlijk altijd hetzelfde. Dat ik dat in alle eerlijkheid niet weet. Omdat ieder mens uniek is. Omdat elk verlies uniek is. En omdat we niet weten wat zich in de gesprekken zal laten zien en voelen. Meestal stel ik voor om met drie gesprekken te beginnen en daarna samen te kijken waar we staan. Waar de cliënt staat. Wat ik daarbij altijd zeg is, dat niet ik het aantal gesprekken bepaal, maar dat dat aan de cliënt is. Het is immers de cliënt die ervaart of de gesprekken behulpzaam en ondersteunend zijn. Misschien omdat het vertrouwen is gegroeid, het weer lukt om regie te nemen, er innerlijke rust is ontstaan, er inzicht is gekomen of omdat dingen op hun plek zijn gevallen. Nog even terug naar de cliënt van deze ochtend. Bij haar aangekomen kreeg ik een kopje thee en daarna zaten we tegenover elkaar, zoals we eigenlijk elk gesprek tegenover elkaar zaten. Als vanzelf begon ze te vertellen. Dat ze merkt dat ze zoveel rustiger is, en zachter voor zichzelf. Dat er minder paniek is, en meer vertrouwen. En ook dat ze haar ‘oude’ rol op het werk weer langzaam inneemt. Als vanzelf. En dat daarbij de gedachte in haar was opgekomen: ‘Ik word tóch weer wie ik vroeger was’. Het had haar verbaasd. Na het overlijden van haar man was er zoveel veranderd, in haar leven en ook in haarzelf. Ze had niet gedacht dat ze weer de ‘oude’ zou worden. Eerder spraken we daar al over. Dat dat eigenlijk ook niet kan, weer ‘de oude’ worden; we zijn altijd op weg naar ‘de nieuwe’. Omdat de tijd ons vóóruit trekt en niet achteruit. Maar dat nieuwe is wel inclusief het oude. Inclusief wie je was én wie je bent geworden, door het verlies, de pijn, het gemis, door alles wat je meemaakt in je leven. En nu was er dan onverwacht die herkenning: ‘Hé, daar ben ik weer’. Het maakte haar blij en gelukkig. En het gaf vertrouwen. Even later herinnerde ik haar aan de hulpvraag die ze tijdens ons eerste gesprek had geformuleerd. De vraag ontroerde haar, omdat ze ineens de weg voelde, die ze had afgelegd. Ik vroeg haar of ze nu zelf een antwoord op haar vraag zou kunnen geven. En dat kon ze. Kort daarna zei ze: ‘Het voelt eigenlijk wel alsof dit ons laatste gesprek zou kunnen zijn’. Ik knikte, en zei dat ik hetzelfde dacht. |
Helderheid in de mistZoekend naar mezelf schrijf ik al mijn hele leven. Het schrijven helpt me te komen tot de essentie. Van mij, mijn gedoe, mijn vreugde en verdriet, kortom van mijn leven. Schrijven brengt helderheid in de mist. Het brengt me naar gebieden waar de zon schijnt. Al is het maar voor even. |
RSS Feed