 'Ik word hier levend begraven, zegt ze. Ik word niet gezien, ik doe er niet meer toe. Ik zit hier maar thuis, op de bank en ik kan nergens heen. Het leven heeft voor mij zo geen zin meer. Alles en iedereen is belangrijker dan ik, alles moet maar doorgaan. Ik ben een last geworden. Straks ben ik dood, dan is het klaar. Opgeruimd staat netjes. Dan kan iedereen gewoon weer door zonder zich nog schuldig te voelen. Ik had zo gehoopt dat ik iets zou hebben betekend in mijn leven. Maar dat is niet zo. Dit is het. Ze laten me hier in m’n eentje dood gaan. Een heel eind zijn ze met me mee gelopen. Maar nu blijft iedereen staan. Het laatste stukje moet ik alleen doen. Ik heb me nog nooit zo eenzaam gevoeld.'
Ze zit op de bank, in het hoekje waar ze de laatste tijd steeds zit. Het is haar teveel geworden. Ze voelt zich beroerd van de chemo, alle slijmvliezen zijn kapot, ze kan niet goed eten of drinken en haar benen willen niet meer. Het liefst wil ze weg, maar haar darmen belemmeren haar het huis te verlaten. Ze is boos. Heel erg boos. De mensen die het dichtst bij haar staan, waar ze het meest van houdt, die krijgen de volle laag. Met hen wil ze praten over wat haar nu bezig houdt, ze wil vertellen welke muziek gedraaid moet worden op haar uitvaart, ze wil naar het uitvaartcentrum toe om alles te regelen. Want ze gaat dood. Maar ze vindt geen gehoor. Niet zoals zij dat wil. Ik ben bij haar en ik luister. Meer kan ik niet doen. Ik ken haar al wat langer en ik weet dat wat ze zegt niet zo zwart-wit is. Maar ik weet ook dat dit wel is hoe zij zich nu voelt. Daar tegenin gaan zou betekenen dat ik haar gevoelens, haar pijn, haar verdriet en haar onmacht zou ontkennen. Dat kan niet en dat mag niet. Dus blijf ik zitten en ik luister. Soms zeg of vraag ik wat. Na een poosje wordt ze wat rustiger. Voor mij is het tijd om te gaan. Wanneer ik ’s middags met de auto langs het Ketelmeer rijd zie ik dat het grote wateroppervlak voor een groot deel veranderd is in ijs. Ik zet de auto op een parkeerplaats en geniet van het verstilde beeld. Ik denk aan haar. Ik maak een foto en besluit die naar haar toe te sturen. Ik schrijf erbij waar ik ben. Dat ik de grote ijsvlakte zie en dat ik aan haar moet denken. En aan de kou om haar hart. Ik schrijf dat de zon over het ijs schijnt. Dat de zon het ijs zal laten smelten en de natuur weer tot leven zal wekken. Dat de zon is als de liefde en dat de liefde als de zon kan verwarmen. Dat de liefde tot leven kan wekken en kan openen wat gesloten is. Ik wens haar toe dat ze de liefde in zichzelf terug mag vinden. Later die middag stuurt ze me een berichtje dat ze besloten heeft de boosheid op te geven. Niet alleen omdat boos zijn zoveel energie kost, maar vooral omdat ze de zon nog zo graag wil voelen. Wat een moed is er nodig om dat besluit te nemen. Boos zijn betekent dat je je verhardt en alles en iedereen buiten sluit. Boosheid kan een beschermend pantser zijn, om maar niet te hoeven voelen. De angst bijvoorbeeld. De angst te sterven en los te moeten laten waar je zo ontzettend veel van houdt. De liefde durven toelaten doet de boosheid als het ware smelten. Het pantser verdwijnt, net zoals de kou om het hart. Maar de liefde durven toelaten vraagt ook van je dat je in alle eerlijkheid kijkt naar waar je bent aangekomen en wat er voor je ligt. Ziek zijn en de eindigheid van het leven nabij voelen is heel hard werken. Niet alleen voor de zieke, maar ook voor de mensen daar omheen. Het besef los te moeten laten is constant aanwezig en weegt zwaar. Eigenlijk is het niet te doen. Van beide kanten niet. Maar het gebeurt. En dan is het zoeken hoe je elkaar kunt blijven vinden, hoe je elkaar kunt blijven zien en hoe je samen die weg kunt gaan. De liefde kan een strohalm zijn, een geleider die verbindt. Want liefde is wat over blijft wanneer al het andere langzaam wegvalt.
0 Reacties
Een ingrijpend verlies in je leven kan van enorme invloed zijn op je welzijn, zowel emotioneel/mentaal als fysiek. Vergeetachtigheid, gebrek aan focus en concentratie, het ervaren van spanning en emotionele instabiliteit zijn daar slechts enkele voorbeelden van. Dat dit ook gevolgen kan hebben voor je functioneren op het werk is niet meer dan logisch.
Helaas wordt verlies gerelateerd verzuim niet altijd onderkend. Waarom niet? Misschien is het onbekendheid, misschien vinden we het moeilijk er over te praten, of vinden we dat verliezen in ons leven erbij horen? Aandacht geven aan verlies gerelateerd verzuim is aandacht geven aan een mens in rouw. Het verdriet en de pijn verdwijnen er niet door, maar er over kunnen spreken geeft wél verlichting. Al is het maar voor even. Mijn begeleiding bij verlies en verandering is er altijd op gericht dat de cliënt zicht krijgt op de impact van het verlies en de veranderingen die dat teweeg kan brengen in het leven, om vervolgens stap voor stap en vanuit eigen kracht en wijsheid de regie van het bestaan weer in eigen hand te kunnen nemen. Daar is uiteindelijk niet alleen mijn cliënt, maar ook de werkgever bij gebaat. Een persoonlijke ontmoeting lukt niet en daarom maken we een belafspraak. Klokslag 09.00 gaat mijn telefoon. Ze vertelt me dat het fysiek slechter met haar gaat. Dat ze veel moe is en steeds minder energie heeft. ‘Ik voel me daardoor eenzamer worden’, zegt ze. Eenzaam omdat ze door het gebrek aan energie weinig afspraken kan maken. Omdat ze daardoor veel alleen thuis is. Maar misschien vooral eenzaam omdat het - ook Ín de ontmoeting met de ander - steeds moeilijker lijkt een verbinding te leggen tussen haar realiteit en die van de wereld.
De mensen om haar heen werken, ze hebben hun sociale leven, kijken vooruit, leven vooruit en plannen vooruit. Ze praten over straks, over ooit. Ze praten over materiële zaken. Maar voor haar zijn dat onderwerpen waar ze niet meer bij stil staat. Die er niet meer toe doen. Haar straks bevindt zich in de dag. Voor haar telt slechts de realiteit van het moment. Hoe ze zich voelt, of ze pijn heeft, of er energie is, het is bepalend voor haar dag en de keuzes die ze maakt. Het is niet haar agenda die bepaalt, maar haar lijf. Afspraken in het voren plannen is daardoor moeilijk. Ze staan wel in haar agenda, maar altijd met een voorbehoud. Het kan, als het kan. Ze mist de normale wereld en de mensen om haar heen. Niet omdat ze ze niet ziet of spreekt, maar omdat ze elkaar vaak niet meer kunnen bereiken. Het blijkt moeilijk te zijn een brug te bouwen tussen haar leven en dat van de ander. In het continent ‘Ziek’ wonen geen gezonde mensen en in het continent ‘Gezond’ wonen geen zieke mensen. Ze zijn van elkaar gescheiden door een kloof van niet weten, niet begrijpen en soms ook van niet willen. Is het omdat zij de ander confronteert met ziekte, met ongemak, met pijn en verdriet? Is het omdat zij de ander confronteert met de eindigheid van het leven? Dus vindt ze haar weg veelal alleen door dat onherbergzame landschap van ziekte, afscheid nemen, en van loslaten. Trotseert ze vaak alleen de diepe dalen en de hoge bergen en zoekt ze naar een nieuwe manier van zingeving. Ze verontschuldigt de ander, probeert begrip te tonen, doet haar best de brug te vinden, de brug over de kloof. Maar hoe dieper zij in het continent ‘Ziek’ komt hoe minder mensen hun best doen om vanaf de andere kant bij haar te komen. Ze is zich er ter dege van bewust dat het bijna onmogelijk is om je te verplaatsen in het leven van een zieke wanneer je daar zelf nog niet bent geweest. We kunnen immers alleen dat herkennen wat reeds in ons aanwezig is. Maar het stellen van een vraag zou zo fijn zijn. Hoe ze zich voelt. Hoe dat continent ‘Ziek’ er voor haar uit ziet. Hoe het is om tegen de eindigheid aan te kijken. Wat ze moeilijk vindt. Waar ze verdrietig om is. Want het stellen van een oprechte vraag kan verbinding leggen tussen haar wereld en de ‘gewone’ wereld. Voor even kan een ander haar realiteit meedragen. Voor de duidelijkheid: ze klaagt niet. Ze ziet vooral heel helder hoe het is. Ze verwijt ook niemand iets. Ze begrijpt en aanvaardt. Niet altijd hoor. Soms is ze wanhopig. En eenzaam. En stelt ze vast: ziek zijn is hard werken. Niet in het Doen, maar in het Zijn. Afgelopen zondagavond zat ik in de auto met een jonge man. Ik zou hem bij het station afzetten. We spraken over de ontmoeting die we die middag hadden gehad en over wat ons zo bezig hield. Hij vroeg me naar mijn werkzaamheden voor Vrouw&Rouw en wilde graag weten of ik niet de problemen van mijn cliënten mee naar huis nam. Het gebeurde hem namelijk regelmatig dat vrienden of vriendinnen hem vertelden waar ze mee zaten, maar hij kon dat dan moeilijk loslaten, het kon hem belasten.
Ik vertelde hem over een ander gesprek dat ik een aantal maanden geleden had. Die man stelde mij dezelfde vraag en voegde daaraan toe: ‘je zult wel eerst een muurtje om jezelf heen moeten bouwen, voor je in gesprek gaat’. Ik antwoordde toen dat ik zo niet zou kunnen werken. Als ik in gesprek ga met een cliënt wil ik er voor 100% zijn. De ander krijgt mij als het ware ‘helemaal’. Zou ik eerst een muurtje bouwen dan zou ik mijzelf afschermen voor belangrijke informatie of signalen, al dan niet bewust gegeven, ik zou mijzelf afschermen voor een contact van hart tot hart. Om zo mijn werk te kunnen doen is het wel belangrijk mijzelf goed voor te bereiden en als het ware heel bewust de ruimte van de ander in te stappen. Om daar, na het gesprek, ook weer heel bewust uit te stappen. Daarbij is het van belang dat ik helder heb wat van mij is en wat van de ander. Deze jonge man snapte dat heel goed, dat van het 100% aanwezig willen zijn in een gesprek. Hij snapte ook heel goed hoe belangrijk het is te weten wat van jou is en wat van de ander. Toch vond hij het moeilijk. Ik vertelde hem toen over een beeld dat ik vorige week zelf ineens zag. Het beeld kwam naar mij toe omdat ik worstelde met de zorg voor mijn moeder. Mijn moeder viel begin januari, brak haar heup, moest worden geopereerd en verblijft nu voor een aantal weken in een revalidatiecentrum. Dat vraagt zorg, dat vraagt aandacht en dat vraagt tijd. Hoe zorg je er dan voor dat je doet wat gedaan moet worden zonder dat je jezelf vergeet? Hoe zorg je er dan voor dat je helder houdt wat van de ander is en wat van jou? Waar jouw verantwoordelijkheid begint en ook eindigt? Dat ging bij mij niet vanzelf. Tot ik stilstond bij een leerthema waar ik mijzelf heb ingezet. Dat leerthema heet: ‘ontspannen navigeren’. Ineens zag ik mijzelf als een bootje. Een bootje dat koers heeft gezet vanuit verlangen. Dat heel goed weet waar het naar toe wil en al lerende die tocht voortzet. Mijn verlangen was ontspannen te navigeren, maar de werkelijkheid is natuurlijk weerbarstig. Daarom is het ook een leerthema 😊. In dat beeld van ontspannen navigeren komt er ineens een ander bootje naast mij varen: mijn moeder. Haar bootje heeft averij opgelopen en ze laat weten dat ze hulp nodig heeft. Mijn eerste reactie is dan om helemaal naar haar toe te bewegen. Maar wanneer ik dat doe, dan dreigt het gevaar van een botsing; hel ik teveel naar haar bootje over, dan kapseis ik. En tot slot, wanneer ik al mijn proviand aan dat andere bootje geef, dan heb ik geen energie meer over om zelf vooruit te komen. Ik vond het een mooi en helder beeld en ik was blij dat ik dit helpende inzicht nu mocht delen met deze jonge man. Ik vertelde hem verder hoe in dat beeld iedereen in zijn of haar eigen bootje zit. We varen over de woelige baren van ons leven, stippelen onze eigen koers uit en doen ons best om koers te houden. Natuurlijk kunnen we naar elkaar toe bewegen, de ander voor even op sleeptouw nemen of helpen zijn of haar koers te bepalen, maar niet te lang en niet te veel, omdat we dan onszelf en onze eigen koers kwijt kunnen raken. Laten we onszelf én de ander de eigen koers gúnnen. Laten we onszelf én de ander de ruimte geven verantwoordelijkheid te nemen. Ieder voor zich mag bepalen wanneer welk zeil te gebruiken. Ieder voor zich mag bepalen wanneer overstag te gaan of ergens aan te leggen. We houden elkaar vast én laten elkaar los. Uit liefde. Zo leren we allen aan het leven én van onze eigen beslissingen. We zijn er. Ik zet de auto op het Kiss & Ride stukje en we nemen afscheid. Dag, tot snel, het ga je goed. Ik kijk hem na. Dit soort ontmoetingen, zomaar, onverwacht. Zo kostbaar! Met een grote glimlach om mijn mond rijd ik naar huis. Ouder worden is een glijdend proces van aftakeling dat zich aan ons en in ons voltrekt. Het gegeven dat we hierin geen keuze hebben maakt dat we ons (meestal) kunnen verzoenen met ons lot. Te weten dat niemand zich aan ouder worden kan onttrekken is daarbij wellicht helpend en verzachtend.
En dan gebeurt er iets onverwachts, iets ingrijpends in een leven. Zoals bij mijn moeder, afgelopen week. Ze viel, brak haar heup, werd per ambulance naar het ziekenhuis vervoerd, geopereerd en later die week naar een revalidatiecentrum gebracht. Dit is de korte versie. Want de val bleek als een sneeuwbal die met donderend geweld haar leven binnenviel. Een sneeuwbal die bij de val niet tot stilstand kwam maar begon te rollen, onderwijl stukken van weten, kunnen en helderheid met zich meeslepend. Mijn moeder moet een aantal weken verblijven in het revalidatiecentrum. Daar wordt multidisciplinair gewerkt aan herstel, revalidatie en opbouw van zelfstandigheid. De sneeuwbal lijkt (voor even) stil te liggen en dit geeft ruimte om te contempleren en vast te stellen waar we zijn aangekomen. Ja, ik schrijf bewust: ‘waar wij zijn aangekomen’. Want een sneeuwbal die valt, valt altijd in meerdere levens tegelijk. De val van mijn moeder liet mij – opnieuw – zien hoe onvoorspelbaar, grillig en kwetsbaar het leven is. Want natuurlijk weet ik dat. Maar het is ondoenlijk daar altijd bij stil te staan. Nu kijk ik dit weten noodgedwongen weer aan en kom ik in de hulpeloosheid en machteloosheid van mijn moeder mijn eigen hulpeloosheid en machteloosheid tegen. Dat ik kan doen en regelen voor mijn moeder wat zij nu zelf niet kan maakt dat ik in beweging blijf en me nuttig voel. Doen zorgt er ook voor dat het zijn wordt weggedrukt en dat ik niet te veel hoef na te denken. Dat is voor even best comfortabel. Maar nu mijn moeder in goede handen is, ik weer thuis ben en de week herbeleef, kan ik niet anders dan te kijken naar die sneeuwbal en het spoor wat hij achterliet. Het is nog maar vier weken geleden dat wij mijn moeder verhuisden naar een aanleunwoning, omdat het wonen in het huis waar ze nog met mijn vader woonde te veel zorgen gaf. De gordijnen hangen nog niet eens. Rondom deze verhuizing moest ze veel loslaten. Deze val maakt dat ze opnieuw moet loslaten. Nadenken over de mogelijke gevolgen van deze val wil ik niet. Ik heb geleerd om in situaties als deze niet verder te kijken dan je kunt zien. Dat stap voor stap hard genoeg is. We houden het daarom bij de feiten van de dag. Verlies en rouw gaat nooit over één persoon. Bij elke ingrijpende gebeurtenis in een mensenleven zijn meerdere personen betrokken. Tegelijk is elk verlies uniek, zoals elk proces van rouwen uniek is. Wat mijn moeder los te laten heeft gaat over haar, over wie zij is, over hoe ze in het leven staat en wat daarin voor haar van belang is. Maar haar vallen raakt ook mij en vele andere betrokkenen om haar heen. Allemaal verliezen we iets en allemaal verliezen we iets anders. Het gaat dan al niet meer over mijn moeder maar het gaat vooral heel erg over onszelf. En zo grijpt die sneeuwbal om zich heen. Zelfs als hij stil ligt. Begin januari zal ik een bijdrage leveren aan een avond over rouw bij het Alzheimercafé in Dronten. Sinds deze afspraak staat, merk ik dat dementie meer mijn aandacht heeft. Zo gaat dat, weet ik, en dat is ook goed. Op die manier krijgt de avond langzaam in mij inhoud en vorm. Ik lees erover, kijk naar een film of een documentaire en luister net iets anders naar de mensen om mij heen.
Zo had ik gisteren een gesprek waardoor ik mij ineens realiseerde dat dementie niet alleen gevolgen heeft voor de naaste familieleden van de zieke. Ik sprak met de goede vriendin van een vrouw die wij beide kennen; een vrouw op leeftijd die niet zo lang geleden is gediagnosticeerd met beginnende dementie ten gevolge van een andere ziekte. Al voordat de diagnose er was, merkte de vriendin dat de vriendschap veranderde. Gisteren zei ze tegen mij: ‘Het voelt alsof ik mijn hartsvriendin al ben kwijtgeraakt’. Haar uitspraak raakte mij diep. Twee vriendinnen die elkaar ruim vijftig jaar kennen. Ze weten alles van elkaar, delen lief en leed en vinden steun bij elkaar, dwars door alles heen. En dan grijpt het leven in: dementie. Je realiseert je dat je je vriendin stukje bij beetje kwijtraakt. De verhouding verandert, de relatie verandert, zij verandert, jij verandert. Dat doet pijn, het maakt verdrietig en ook machteloos. Er is rouw. Toen ik gisteravond in bed terugdacht aan het gesprek kwam het beeld van een spinnenweb in me op. Ik zag voor me hoe wij mensen met elkaar verbonden zijn via onzichtbare draden. Niemand uitgezonderd. Wanneer met iemand in dat grote web iets gebeurt heeft dat niet alleen effect op de mensen die dicht bij die persoon in dat web zitten, nee, de gebeurtenis trilt door, via al die onzichtbare draden en ook door ons heen. De effecten zijn misschien niet altijd direct voelbaar en zichtbaar, ze zijn misschien niet altijd in woorden te vatten of te verklaren, maar ze zijn er, onmiskenbaar, soms klein, soms groot. Het houdt me bezig. Ieder van ons is verantwoordelijk voor zijn of haar eigen leven. Daarin kunnen we niets van elkaar overnemen. Hoe belangrijk zijn dan die draden van dat web. Draden die ons met elkaar verbinden. Draden waarmee we elkaar kunnen dragen. Laten we dat met liefde doen, en ook zonder oordeel. Ik ben ervan overtuigd dat we daarmee ons gezamenlijke web bekrachtigen. Ik zit in de auto en mijn dochter zit naast mij. We rijden vanuit het dorp naar huis, een ritje van ongeveer een kwartier. De tweede helft van de rit gaat over een polderweg en vandaag is deze polderweg grotendeels onzichtbaar. ‘De weg duurt veel langer als het mistig is’, hoor ik ineens naast me. Wat een prachtige metafoor, is de eerste gedachte die in mij opkomt. En hoe waar ook!
We kennen allemaal de mistige dagen in ons leven, de mistige perioden soms ook. Perioden waarin je niet meer weet waar je bent, wat je met jezelf aan moet en waarin je soms letterlijk de weg kwijt bent. In die mist lijkt jouw weg niet alleen veel langer te duren, maar je kunt ook niet zien waarnaar toe je op weg bent. Wat gloort er aan de horizon? Wanneer zou er een afslag komen? Je weet het niet en je ziet het niet, of pas op het allerlaatste moment. Mist in ons leven vraagt van ons dat we ons aanpassen aan de situatie, net zoals je je op de weg aan moeten passen wanneer de omstandigheden dat vragen. In de mist zul je je tempo aan moeten passen, alert zijn en ook vertrouwen hebben. Maar hoe doe je dat? Want die mist kan je onzeker maken en je kunt je onveilig voelen, alsof het gevaar steeds op de loer ligt. Uit ervaring kan ik zeggen: maak geen grote stappen, houd ze klein. Wil ook niet te ver vooruit kijken, maar houd het dicht bij jezelf. Vandaag is al genoeg, dit uur misschien al wel. En probeer niet weg te zakken in ‘als-dan’-gedachten. Laat ze gaan. Kijk alleen naar dat wat je echt kunt zien. Dat is vaak al meer dan genoeg. In de natuur verdwijnt de mist als vanzelf omdat bijvoorbeeld de zon gaat schijnen. Om in de sfeer van de metafoor te blijven zou ik je willen zeggen: zorg goed voor jezelf. Doe de dingen die goed voor je zijn, die je hart verwarmen en je ziel voeden. Dan zul je zijn als de zon: jouw licht wordt voorzichtig weer sterker en warmer en langzaam zal de mist om je heen optrekken. Mist verdwijnt ook doordat het gaat waaien, dus blijf in beweging ook al heb je misschien de neiging je te verstoppen en stil te blijven zitten, het liefst in een klein hoekje van de bank onder een dekentje. Blijf kleine stapjes maken die passen bij jou en overzichtelijk zijn in de mist. Ga tot waar jij het kunt zien. Wanneer jij in beweging blijft, blijft ook de mist in beweging en zal langzaam verdwijnen. Tot slot kun je je misschien vasthouden aan het gegeven dat niets statisch is; niet in de natuur en niet in ons leven. Verandering is de enige constante, daar mag je op vertrouwen. Ze wilde wat achterlaten voor haar twee dochters, maar ze wist niet wat. Een jonge vrouw, in de bloei van haar leven. En toen werd ze ziek. Ongeneeslijk ziek. Via-via kwam een ontmoeting tussen ons tot stand. Zij lag in een hospice en ik zat aan haar bed. Hoe werk jij, vroeg ze me. Ik vertelde dat ik niet één manier van werken heb, maar dat ik luister naar wat de ander wil. Dat dit kennismakingsgesprek bedoeld was om te luisteren naar wat zij wil. En dat we samen zouden zoeken naar de best passende vorm. Maar eigenlijk, zei ik, gaat het niet om de vorm. Het gaat om de inhoud, om wat jij jouw dochters wilt vertellen, de levenswijsheid die jij voor hen wilt achterlaten.
Ze begon te vertellen over de vele reizen die ze heeft gemaakt. Over de vele fotoboeken met foto’s waar niets bij staat en waar ze later niet meer haar verhaal bij zou kunnen vertellen. Omdat er voor haar geen later is. Ik luisterde. Ook naar hoe het ineens stil werd. Waar denk je nu aan, vroeg ik haar. Dit is niet waar het over gaat hè, zei ze. Het gesprek veranderde. Ik vroeg haar welke momenten in de levens van haar dochters ze voor zich zag. En wat ze die momenten zou willen zeggen. Want, wat zijn de moeder-dochtermomenten die je als moeder niet wilt missen? En wat vertel je je dochter dan? We spraken over de diploma’s die de meisjes zouden halen. We spraken over hun eerste menstruatie, het eerste vriendje. En over meer wat nog zou komen. Ze moest huilen. De realiteit kwam ineens heel dichtbij. Omdat ze niet goed meer kan schrijven en niet goed meer kan zien, spraken we af dat zij zou vertellen en dat ik haar woorden op zou schrijven. Precies haar woorden, omdat haar klank, haar weten, haar wijsheid en haar liefde daarin vervat zouden liggen. Daar zouden we mee beginnen. Maar we begonnen niet. Een paar dagen later liet ze me weten dat ze zich niet goed voelde en onrustig was. Dat er zoveel mensen zijn die iets van haar willen. Dat ze nu eerst de rust wil zoeken. Wat gun ik haar die rust. Wat gun ik haar vooral innerlijke rust. En wat gun ik haar ook de ruimte om haar hart te kunnen luchten, te kunnen vertellen wat haar beroert en beweegt. Omdat ik weet dat spreken over dat wat je wezenlijk bezig houdt de innerlijke rust zal bevorderen. Gesprekken als deze brengen mij steeds weer bij het diepe besef dat de waan van de dag – in het licht van de naderende dood – niets anders is dan een waanbeeld. Wanneer we oog in oog staan met onze eigen sterfelijkheid is er geen ruimte meer voor uiterlijk vertoon. Maar hoeveel moed vraagt het om te doen wat gedaan wil worden, vooral wanneer de hele wereld iets anders van je wil! En toch: er is geen generale repetitie. Dus mag het om jou gaan. En om de voltooiing van jouw aardse bestaan. Ik hoor het mensen zo makkelijk zeggen: ‘het is wat het is’, en vervolgens beginnen ze ergens anders over. Of gaan ze over tot de orde van de dag. Maar, ‘het is wat het is’ is meer dan deze vijf woorden. ‘Het is wat het is’ staat voor een hele wereld. De deur naar deze wereld gesloten houden, is jezelf niet ten volle (laten) zien. Dan ben jij het zonder ‘het is wat het is’.
Het openen van de deur achter de woorden ‘het is wat het is’ vraagt moed. Moed om stil te worden en je blik naar binnen te richten. Jezelf te onderzoeken en te durven zijn met wat je aantreft. Huilen, lachen, woede, onmacht, pijn. Ik weet nog goed dat ik op een gegeven moment de vraag kreeg op te schrijven hoe mijn wereld was veranderd ten opzichte van de situatie voor de operatie en voor het ongeval. Ik ben goed in ordenen, structureren en visualiseren, dus dat zou mij geen enkele moeite kosten. Maar ik had buiten de wereld achter de woorden ‘het is wat het is’ gerekend. Door mijn leven van toen en mijn leven van nu in kaart te brengen, zag ik pas écht wat er was veranderd. Niet alleen in mij of met mij, maar ook in mijn dagelijks bestaan en in dat van mijn geliefden. Dat overviel mij zo hard en onverwacht dat ik alleen nog maar kon huilen bij de woorden ‘het is wat het is’. ‘Ik ben dankbaar dat ik er nog ben’, zei ik ook steeds, maar dat leken ineens holle woorden. Woorden die losgekoppeld waren van mijn nieuwe realiteit. Ineens zag ik dat ik nog niet ten volle had aangekeken waar ik mij bevond. Ik had om mijn nieuwe leven heen gewandeld maar was nog niet naar binnen gegaan. ‘Het gaat goed’. ‘Ik ben er nog’. ‘Het is wat het is’. Allemaal woorden en zinnen die slechts één doel hadden; mij weg te houden bij pijn, verdriet, onmacht en boosheid. Ik zag in dat al mijn pogingen verder te leven gebaseerd waren op een ‘oud’ vertrekpunt. Het werd ineens duidelijk waarom dat doorleven niet goed lukte. Door de nieuwe realiteit van mijn bestaan onder woorden brengen ontstond er een schoon, eerlijk en nieuw vertrekpunt. Eindelijk durfde ik in te zien dat een verder gaan dat gebaseerd is op het verleden nooit vooruitgang zal geven. Alleen een verder gaan dat gebaseerd is op de realiteit en de energie van het nu geeft een voorwaartse beweging. ‘Ik heb er niet om gevraagd, maar het is wel gekomen. En dit is waar ik mee verder moet’. Pas dan kún je verder. 26 april 2016, 09.00 uur
Het is twee jaar na het ongeval en 2 jaar en 8 maanden na de operatie: het leven leeft en ik leef mee. Steeds beter leer ik bewegen met wat er is, te luisteren naar wat nodig is en daarin te volgen. Dat is iets om dankbaar voor te zijn. Het gaat op en neer. Dit is vandaag. We zitten aan de eettafel in mijn woonkamer: een vertegenwoordiger van de gemeente, een vertegenwoordiger van Professionals in NAH, manlief en ik zelf. Het is een ontmoeting waar ik én naar uit heb gekeken én waarvan ik regelmatig dacht: ik blaas het af, ik wil het niet. En nu zitten we dan toch samen. De mevrouw van de gemeente neemt het woord. Ze wil weten waarom we hier samen zitten. Ik kijk haar aan en probeer kort en helder te vertellen. Dat ik in september 2013 ben geopereerd aan een tumor bovenin mijn wervelkolom. Dat ik tijdens mijn herstellen daarvan in april 2014 een ongeluk kreeg. Dat ik maandenlang aan het revalideren ben geweest. Dat ik ergens in dat proces tot het besef kwam dat de beperkingen die ik in mijn hoofd ervoer niet verbeterden. Dat ik daarvoor verschillende keren naar de huisarts ging. Omdat ik me zorgen maakte. Dat de huisarts steeds zei: er zit nog beweging in, het wordt nog wel beter en mocht het niet beter worden, kom dan over een half jaar terug. Dat ik afgelopen februari opnieuw bij hem was en dat hij toen niet meer zei: er zit nog beweging in, het wordt nog wel beter. Dat hij toen zei dat het misschien goed was niet alleen te weten wat wel goed gaat maar vooral ook zicht te krijgen op wat niet meer gaat. En dat hij mij toen heeft aangemeld bij Professionals in NAH. Dat ik afgelopen maart een intake had met de contactpersoon van NAH en dat het voor haar heel helder was dat de klachten die ik beschreef het gevolg zijn van de operatie en niet van het ongeval, zoals ik steeds dacht. Het klonk heel logisch toen ze dat zei. Immers, tijdens de operatie moest de tumor worden losgesneden van het hersenvlies en ik kan me nog goed herinneren dat de chirurg later zei: ‘daar heb ik een zeemleren lapje opgeplakt’. Dit inzicht heeft me geholpen in het aanvaarden dat dit het is. De mevrouw van de gemeente schrijft, luistert en probeert helder te krijgen wat er is gebeurd en in welke volgorde. Ik vertel dat de mentale klachten die ik nu ervaar er ook waren voor het ongeluk. Dat ik vanaf februari 2014 in een re-integratietraject zat bij mijn toenmalige werkgever. Dat ik nog niet hersteld was gemeld omdat het werken niet goed ging. Het was allemaal te veel, mijn hoofd wilde niet, ik had geen energie, ik kreeg de dingen niet op een rijtje. Dat mijn werkgever een paar weken na het ongeval failliet ging. Dit allemaal zo benoemen gaat niet zonder verdriet, alles komt weer naar boven. Ik vertel ook dat ik met de fysieke beperkingen prima kan leven, maar dat de mentale beperkingen moeilijker zijn. Daar word ik elk moment van de dag mee geconfronteerd. Wanneer ik thuis in mijn eigen tempo de dingen kan doen, gaat het best goed. Maar de stappen in de buitenwereld, daar moet ik zorgvuldig in zijn. Dit heeft consequenties, zowel voor mijn sociale leven alsook in mijn zoektocht naar werk. Contact met dierbaren, met vrienden en vriendinnen kan alleen gedoseerd. En alles wat ik doe vraagt herstel. Natuurlijk is het prima te overzien, ik ben niet levensbedreigend ziek en er kan veel meer wel dan niet. Maar waar ik eerder met gemak 10 ballen in de lucht kon houden, is dat er nu 1. Ik vind het toch moeilijk. Bij het versturen van sollicitatiebrieven ben ik me er steeds van bewust dat ik niet kan waarmaken wat ik wil. Straks stopt mijn uitkering en wat doe ik dan? Ik wil zo graag weer meespelen in de maatschappij, zo graag weer van betekenis zijn, mijn eigen geld verdienen, maar welke stappen kan ik zetten en welke zet ik beter niet? Het gesprek van deze ochtend resulteert erin dat er vanuit de gemeente toestemming wordt gegeven voor begeleiding door een coach van de NAH. Iemand die de komende tijd een uurtje per week met me mee gaat kijken. Wat heb je gedaan deze week, waar liep je tegen aan, wat zou je anders willen of wat zou anders kunnen. Ik vind het heel erg moeilijk me hieraan over te geven en tegelijk ben ik ook dankbaar dat dit zo kan. Mijn belangrijkste doel is weer deel te nemen aan de maatschappij en mijn eigen geld weer te verdienen. Daarin wil ik niet glijden in iets wat een slap aftreksel is van wat ik deed maar wil ik echt zoeken naar dat wat past binnen wat er NU kan. Weer vooruit! |
Korte verhalenZoekend naar mezelf schrijf ik al mijn hele leven. Het schrijven helpt me te komen tot de essentie. Van mij, mijn gedoe, mijn vreugde en verdriet, kortom van mijn leven. Schrijven brengt helderheid in de mist. Het brengt me naar gebieden waar de zon schijnt. Al is het maar voor even. |
RSS-feed