Hoe is het om je vriendin te verliezen?

'Hoe is het om je vriendin te verliezen',  vroeg iemand mij. Je was net overleden en lag nog op het bed in de woonkamer. Ik keek naar je en zei: 'dat weet ik niet, dat ga ik de komende maanden en jaren ervaren'. 

Natuurlijk ervoer ik het eerder: verlies, gemis, verdriet, pijn. Soms was het heel dicht bij, soms was het wat verder weg, soms was het zeurend, soms verscheurend, soms zachte tranen, soms hard schreeuwen in de auto, soms emotioneel en soms fysiek. De ervaring van verliezen en missen leeft ín mij en is onderdeel van wie ik ben. Toch is het deze keer weer nieuw, want niet eerder overleed mijn vriendin.
 
22 mei 2019 – het einde en een nieuw begin
Vanochtend vroeg ben jij heel stilletjes vertrokken uit je lichaam. Het ging ineens toch nog snel. Het was goed, zeiden we tegen elkaar, je had rust nu. Misschien durfden we dat vooral tegen elkaar te zeggen, omdat het jouw eigen woorden waren: dat het goed was en dat je rust had. Die woorden hielden ons op de been. Gelukkig waren er die eerste dagen ook de praktische zaken. De verzorging van jouw lichaam, de kaart, het afscheid, de locatie, de boodschappen, de bloemen. Er was veel te doen en dat hield ons lekker bezig. Soms waren er ineens tranen, maar dan was er ook wel weer wat te doen, onze bezige handen kregen de aandacht die ons hart nog niet kon verdragen.
 
25 mei
Het missen laat zich in kleine stukjes zien, als een glimp van hoe het vanaf nu zal zijn. Of eigenlijk is het meer een zwarte vlek. Met het jou niet meer in de ogen kunnen kijken, verlies ik onherroepelijk de blik in de spiegel die jij was. De spiegel waarmee jij mij mijzelf liet zien zoals alleen jij dat kon. Jouw afwezigheid maakt me sprakeloos.  
 
29 mei
De dag van het afscheid. Licht en donker in een beklemmende omarming. Het sluiten van de kist, een laatste blik op jouw gezicht en dan weer praktisch. Op naar Landgoed Roggebotstaete, waar familie en vrienden zich hebben verzameld. Ons verdriet wordt opgetild door de prachtige natuur, het warme welkom en de dartelende schapen. Wat we samen beleven laat zich moeilijk in woorden vatten.

De rit naar het crematorium daarentegen, laat zich omschrijven als het zwartste moment van die dag. Niet alleen omdat we jouw lichaam achter moeten laten, maar vooral omdat er geen warm welkom voor ons is. Ons koude hart heeft warmte nodig, een liefdevolle blik, desnoods een kop warme koffie, maar de realiteit is slechts kilte en wachten. Nadat we voor de laatste keer onze handen op jouw kist hebben gelegd, rijden we terug naar het landgoed. Al van ver zien we dat er nog familie en vrienden zijn en de ontvangst is opnieuw hartverwarmend. De wijn doet de rest. We voelen ons gedragen en worden weer een beetje mens.
 
31 mei
Ik word wakker en weet gelijk dat zorgvuldigheid deze dag van belang is. Een vriendin noemde het later de man met  de hamer. Het vraagt dat ik de indrukken van de afgelopen 2 weken inadem, door mij heen laat gaan en dan voorzichtig weer uitadem. Een rollercoaster was het, er was geen tijd om werkelijk stil te staan bij wat er gebeurde. Wij volgden jou en bewogen mee in jouw proces. Mijn weten, mijn ziel, mijn diepste zijn kon en kan het nog niet bevatten. Als ik iemand app dat mijn vriendin is overleden is dat als een bevestiging voor mijzelf, en kan ik licht aanraken wat het met me doet. Onbegrijpelijk, onwezenlijk en tegelijk de realiteit.

1 juni
Ik krijg een lieve kaart, iemand wenst mij sterkte met mijn verlies. Het besef dondert opnieuw naar binnen: nooit meer. Zo krijgt gemis dus ook een gezicht, geheel onverwacht. Deze dag, waarin ik grotendeels alleen thuis ben, voel ik hoe de afgelopen dagen en weken in mij werken. Alsof er nu pas ruimte is om beelden naar boven te laten komen waardoor ook gevoelens hun weg vinden. Heel gezond dus, maar ook verdrietig. Jouw foto heeft een lijstje gekregen, een kaars staat ernaast. Ik luister naar de door jou gekozen muziek die gedraaid werd tijdens de afscheidsdienst, ik staar voor me uit, ik huil, en voel me intens moe.

2 juni
Stiltewandeling op Roggebotstaete. Een vos kruist mijn pad. Stil staat hij even naar mij te kijken. Ik kijk terug. Dan verdwijnt hij in de struiken. Ik zoek je, ik zoek betekenis, ik ruik de herinnering van het afscheid en mijn tranen vinden moeiteloos hun weg.

3 juni
Terugkijkend voelt het, alsof je me bij de hand hebt genomen, door jouw stervensproces heen. Maar je liet me ook weer los, zoals je alles los moest laten. Ik kan je niet meer zeggen wat dat voor mij heeft betekend, ik kan je niet meer vragen hoe je de laatste dagen hebt beleefd en doorleefd, ik kan je niet vragen hoe je bent aangekomen en wie jou bij de hand nam.
 
Hoe is het om je vriendin te missen? Het begin is er.

6 juni
Missen. Eigenlijk is het een raar woord, met verschillende betekenissen waarin het woordje ‘niet’ het kernwoord is. Niet meer kunnen zien, niet meer kunnen spreken,  niet meer kunnen app'en, niet meer kunnen bellen. Jij bent niet meer. Wat er wel is, is leegte. Leegte die zich vult met mismomenten.

9 juni
Koffie op het landgoed. Ik zoek jou in alles wat ik zie. Ik weet ook, dat ik je niet hoef te zoeken, omdat ik je niet zal vinden. En tegelijk ben je er. Steeds en overal. In jouw tas die nu om mijn schouder hangt, in jouw omslagdoek die nu mij verwarmt. En toch zit in die aanwezigheid ook het missen. Genadeloos en onbarmhartig,  als een koude golf die soms ineens de hoek om komt.

13 juni 
Voor het eerst na jouw overlijden  heb  ik weer yoga. We beginnen met een stille oefening in aandacht. Voor ik er erg in heb, stromen  de tranen over mijn wangen. Ik laat ze zachtjes gaan.

14 juni
Mijn laatste opleidingsdag. In de aankomoefening voelt ik jou ineens heel dichtbij. De emoties daarna, bij mijn eindpresentatie overvallen me. Ik benoem mijn opbrengst van deze opleiding en geef daarmee woorden aan wat ik nu ten diepste weet. Tegelijk ben ik mij ervan bewust, dat deze doorleefde kennis er zonder jouw sterven niet zou zijn. Dankbaarheid vermengt zich in verwarring met verdriet.

15 juni
Ik bedenk allemaal verklaringen waarom ik zo moe en ook terneergeslagen ben. Ik heb een drukke week gehad, een manuele behandeling ondergaan en er is zorg rondom mijn moeder. Maar waarom geef ik niet gewoon toe aan het feit dat ik verdrietig ben, dat ik jou mis, dat ik het moeilijk vind de eenzaamheid en pijn in de ogen van jouw man te zien, dat ik iets zoek wat er niet meer is, ook in mijzelf. Mag de rauwe rouw er zijn? Ik geef me eraan over.
 
24 juni
Jouw zoon doet vandaag auditie. Wat was je blij en trots met dat bericht. Wat zou je er graag bij zijn geweest, mee hebben willen praten over de muziekkeuzes. Maar hij heeft het allemaal alleen moeten doen. En ik? Ik mis je gewoon. Ik zou zo graag even bij je binnenlopen om te zien hoe het met je is. Ik wil je in jouw hoek van de bank zien zitten. Ik wil je in je ogen kijken. En dat je dan vraagt hoe het met mijn moeder is. Jij weet immers als geen ander hoe zwaar die zorg kan zijn. Ik wil dat je vraagt of ik thee wil. Of wijn. Ik wil ook zo graag tegen je zeggen hoe bijzonder ik het vond zo dicht bij jou en jouw sterven te mogen zijn. Maar dat ik het nu wel heb gezien. Dat je nu wel weer terug kunt komen. Kom maar terug, dan kunnen we weer samen lachen, huilen, praten, stil zijn.
 
6 juli
Het is de eerste verjaardag zonder jou. De gasten komen binnen, één voor één, zoals elk jaar. Maar jij niet. Je foto staat stil op het houtblok. Het bevestigt slechts de lege plek aan tafel. Wanneer de hamburgers worden geserveerd, iedereen z’n bordje vol schept en de glazen nog eens worden gevuld overvalt mij ineens gemis. Tranen schieten omhoog, ik krijg geen hap door m’n keel. In het geroezemoes laat jouw afwezigheid zich ineens heel scherp voelen.

9 juli
Samen met jouw man rijd ik naar het crematorium om jouw as op te halen. Het is een kort bezoek, gevuld met papieren formaliteiten en voor we het weten lopen we met een kartonnen tasje naar buiten. In het kartonnen tasje zit een strooikoker met daarin jouw as. Als ik opzij kijk, zie ik tranen, ontreddering, het tasje is té bizar voor woorden. Thuisgekomen drinken we nog een kop koffie. De strooikoker staat op het tafeltje in de keuken. Buiten breekt de zon door de wolken.

Hoe is het om je vriendin te missen? Nou zo dus, stap voor stap sluipt het besef naar binnen. En tegelijk gaat het leven door, komt de zon op, vult de agenda zich met afspraken en breekt de vakantieperiode aan. Het is al twee maanden geleden. Het is pas twee maanden geleden. Het missen ís er gewoon en misschien wel vooral in de kleine, onverwachte momenten. En hoe moeilijk ik het missen ook vind, ik hoop van harte dat ik dat de rest van mijn leven blijf doen. Misschien over een poosje wat minder scherp, en dat is ook goed, maar mag het missen er blijven en mag het gevuld worden met dierbare en liefdevolle herinneringen.