Een blog over verlies van gezondheid

Met handvatten van een ervaringsdeskundige

Dit blog liever beluisteren? Klik hier.

Verlies heeft vele gezichten. Het verlies van gezondheid is er één van, bijvoorbeeld ten gevolge van een ziekte of een ernstig ongeval. Het is mijn ervaring dat fysieke zorg, in het ziekenhuis en ook daarna, veelal op een goede manier aanwezig is. Je lichaam wordt gezien. Maar dat geldt niet altijd voor de hele mens die jij bent, voor jouw geest, of zo je wilt, jouw ziel.
 
Wat doet het met je, wanneer je hoort dat je ziek bent en niet meer kunt genezen. Hoe leer je daarmee omgaan? Of hoe leer je, bijvoorbeeld na een ernstig ongeval, omgaan met de soms blijvende fysieke en mentale beperkingen, met het feit dat je leven er ineens heel anders uitziet?
 
Zoals zovelen heb ik daarin mijn eigen weg moeten zoeken. En op die weg leerde ik, dat de verhalen en ervaringen van anderen mij konden troosten, ondersteunen, stimuleren en bemoedigen. Maar ze gaven mij vooral het besef dat ik niet de enige was.
 
Dus laten we elkaar onze verhalen en ervaringen vertellen. Laten we elkaar bemoedigen en ondersteunen. Want delen is helen.

​Dit is het verhaal van Margot
 
Margot is 25 jaar wanneer ze een zeer ernstig auto-ongeluk krijgt. Ze ligt volledig in de kreukels en het kost haar maanden, en op sommige gebieden zelfs jaren, om te herstellen en te helen van alle verwondingen, zowel fysiek alsook mentaal-emotioneel. Ik vraag haar wat ze – ruim 20 jaar later terugkijkend op die intensieve en ingrijpende periode – anderen zou willen meegeven die nu iets vergelijkbaars meemaken.
 
Wat heeft haar geholpen om te komen waar ze nu is?
 
Ze antwoordt gelijk: ‘Meebewegen’. In het begin, vertelt ze, was ik totaal afhankelijk, ik kon echt helemaal niks, ik kon zelfs niet zelfstandig eten. Daar heb ik die eerste periode echt mee geworsteld, er was veel verzet. Het was, zoals ik dat nu noem, een periode van gedwongen meebewegen. Gedwongen omdat het niet anders kon.
 
Maar nu weet ik: Als ik me verzet tegen dat wat ik kan, als ik me verzet tegen hoe het werkelijk is - op dat moment - dan kom ik niet vooruit, dan sta ik stil, ook in mijn herstel. En als ik meebeweeg, als ik daar kan zijn waar ik nu ben en doe wat ik nú kan, dan is dat mijn 100% van dit moment. Misschien vind ik dat niet leuk, maar dit is wel wat er is. En dat geeft rust.
 
Ik vraag haar: ‘Wat zou je willen dat iemand toen tegen jou had gezegd’.
 
Ze valt even stil. ‘Ik kan niet iets verzinnen wat niet tegen mij is gezegd, zegt ze dan, wel wat toen wél tegen mij is gezegd, namelijk: ‘Zet een stip op de horizon’. Met mijn vader had ik de afspraak gemaakt: ‘1 september sta jij weer voor de klas’. Het was geen realistische afspraak, maar hij hielp mij wel heel erg op de weg daar naar toe, hij gaf hoop.
 
Even later zegt ze: ‘Oh ja, wat mij niet is gezegd en waar ik later achter ben gekomen, dat gaat over de gevolgen van hersenletsel; over dat je zó niet meer bent wie je was. Door het ongeval viel ik terug in mijn emotionele ontwikkeling en niemand heeft mij dát verteld. Ik weet nog dat ik ’s nachts in het ziekenhuis lag en dat ik als een kind riep: ‘mama, mama, mama’. Dat riep ik echt en ik hoor en voel het nóg, en ook het verdriet, de angst, ik wilde naar mijn moeder. Heel langzaam kwam dat emotiestuk weer terug.
 
En in de eindfase van het ziekenhuis – dat was na 6 weken of zo – toen was ik heel opstandig en had ik weer een soort van pubergedrag. Daardoor was de afstand van de mensen tot mij zo groot, want niemand begreep mij. Aan de buitenkant was ik gewoon een vrouw van 25 jaar, maar emotioneel was ik een kind. En dát had ik graag geweten, dat ik door het trauma teruggevallen was in mijn emotionele ontwikkeling. En dat ik stapje voor stapje weer terug zou komen bij wie ik - emotioneel gezien was vóór het ongeluk.’
 
Hoe omvattend de impact van dat terugvallen was, legt ze uit aan de hand van nog een voorbeeld. Ze vertelt: ‘Toen ik net weer op mijzelf woonde, had ik een afspraak met een vriendin. Ik was die afspraak helemaal vergeten, ineens stond ze voor de deur. En het was geen onwil, maar ik had mijn routines nog niet op peil, dat je met een agenda leeft en zo. Zoveel dingen die zo normaal zijn, bijvoorbeeld dat je weet wat je die dag te doen hebt, dat was er ineens niet meer. Ik heb me daar later heel erg over geschaamd, terwijl ik er dus eigenlijk niets aan kon doen. Er was een kloof, tussen hoe mensen mij zagen - en wat er van mij werd verwacht - en wie ik op dat moment van binnen was. Ik voelde me daarin alleen.’
 
Ze sluit af met de woorden: ‘Nu weet ik dat je elke dag anders bent, elk moment ben je in feite anders. Ook als ik het ongeluk niet had gehad, dan was ik niet meer geweest wie ik was toen ik bijvoorbeeld 20 was. We veranderen. Dat maakt het al met al wat zachter; ik hoef niet meer te strijden, het is oké. En dat vind ik heel erg troostend.’

Het verhaal van Margot laat ons eens te meer zien, dat je verzetten tegen dat wat er is, enorm veel energie kost. Daarover wordt wel eens gezegd: Houd maar eens een bal onder water. Wat ze ons ook laat zien, is dat het je kan helpen wanneer je begrijpt wat er met je gebeurt. Begrijpen brengt begrip en dat zou er dan zo maar toe kunnen leiden dat je je niet langer verzet tegen dat wat er is.
 
En - Elisabeth Kübler-Ross leerde het ons al: wij mensen zijn gelaagde wezens. Wij hebben niet alleen een fysieke, maar ook een mentale, een emotionele en een spirituele dimensie. Onze maatschappij is vooral erg gericht op het lichaam, op doorgaan en flink zijn en natuurlijk, dat brengt ons ook best ver. En, wanneer je lichaam in de kreukels ligt, dan ís het ook van groot belang dat daar alle aandacht en zorg voor is. Maar het is niet alleen je lichaam, dat in de kreukels ligt. Het is ook van belang aandacht te geven aan gevoelens en gedachten of te bezinnen. Wat is er nou eigenlijk gebeurd. Wat doet dat met mij? Waar sta ik nu en wie ben ik nu? Op die manier geef je aandacht aan de hele mens die jij bent. Doe je dat niet, dan zou je zomaar de verbinding met jezelf kunnen verliezen. En daar word je pas écht eenzaam van.